استرس باعث کاهش فعالیت چراگری گرده در زنبورهای عسل می شود

در شرایط کنونی زنبورداری در جهان ، یکی از بزرگترین چالش های زنبورعسل، استرس های متفاوتی هست که در زندگی با آن مواجه هست، اینها شامل استرس های آب و هوایی، تغذیه ای، آفات و بیماری ها، استرس ناشی از مصرف کنه کش ها داخل کلنی، استرس های ناشی از عملکرد زنبوردار، کوچ، سموم و حشره کش ها، کاهش زیستگاه های زنبورعسل و کاهش تنوع ژنتیکی است.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته، استرس های مختلفی که در بالا ذکر شد اثرات متفاوتی بر زنبورعسل خواهند داشت و قطعاً زنبورداری در مدیریت کلنی ها موفق خواهد بود که بتواند با شناخت این نوع استرس ها و اثرات آنها بر زندگی زنبورعسل، استرس ها را مدیریت کند.

اثرات استرس ها بر زنبورعسل از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، اما در این فرصت نتایج یک تحقیق که در سال 2018 انجام شده و در خصوص اثرات استرس بر رفتار چراگری زنبورعسل در جمع آوری گرده است مطرح و نکات کاربردی آن ارائه می گردد.

رفتار چراگری (جستجو برای منابع غذایی در خارج از کندو) یکی از فعالیت های انرژی بر برای حشرات و زنبورعسل است. نرخ متابولیک (سوخت و ساز) پرواز در حشرات بعضاً تا 170 برابر حالت استراحت است.

عوامل استرس زا ( مانند پارازیت ها : کنه واروا، و تغییرات آب و هوایی ) باعث افزایش نیاز متابولیکی زنبورعسل خواهد شد و به این دلیل می تواند فعالیت و عملکرد چراگری را با مشکل مواجه کند.

عوامل استرس زا می توانند بطور مستقیم ذخایر انرژی زنبورعسل را محدود کنند و از این طریق عملکرد چراگری را کاهش دهند. بعلاوه چندین بار گزارش شده که در زنبورهای آلوده شده با پارازیت ها ( مانند آلودگی با کنه واروا) به دلیل کاهش انرژی، فعالیت پرواز بطور کلی کاهش می یابد.

با توجه به اینکه استرس ها زنبورعسل را با چالش های انرژنتیک مواجه می کنند، میتوانند بر تصمیم چراگری زنبورعسل ( تصمیم برای جمع آوری شهد، گرده یا آب) اثرگذار باشند و آن را تغییر دهند.

هنگامی که زنبورعسل درگیر استرس است، چراگری برای منابع کربوهیدراتی غنی از انرژی را ترجیح می دهد تا نیاز به انرژی را تأمین نماید.

استرس باعث کاهش پاسخ به ساکارز می شود که در زنبورهای چراگر شهد نسبت به چراگر گرده کمتر است و بر همین اساس پیشنهاد می شود که استرس می تواند باعث تغییر در تمایل چراگری ( چراگری شهد یا گرده) شود.

در تحقیقی در سال 2015 مشخص شده که زنبورهای عفونی شده تمایل کمتری به چراگری گرده دارند و بر اساس نتایج این تحقیق پیشنهاد شده که زنبورهای تحت استرس چراگری شهد را بر چراگری گرده ترجیح می دهند. ((نکات کاربردی این تحقیق برای زنبورداران می تواند این باشد که در هنگام درگیری کلنی با عفونت های مختلف اعم از پارازیت ها( مانند کنه واروا) یا عوامل بیماریزای دیگر، با توجه به کاهش فعالیت پرواز چراگری برای جمع آوری گرده و متعاقب آن کاهش ورودی گرده به کلنی، برای کمک به کلنی و جبران کمبود گرده حتما از مکمل ها و جانشین های گرده استفاده نمایند. قطعا این کار باعث بهبود روند درمان نیز خواهد شد، زیرا در تحقیقات دیگر مشخص شده که تغذیه گرده باعث تقویت سیستم ایمنی و افزایش تحمل پذیری زنبورهای بالغ در برابر پارازیت ها می شود.))

کاهش چراگری برای گرده در اثر استرس ها باعث برهم خوردن تعادل غذایی در کلنی و نهایتا اخلال در توسعه کلنی میشود ، زیرا پروتئین مورد نیاز لاروها بطور غیر مستقیم از گرده حاصل می شود.

نتایج مقاله:

از نتایج این تحقیق استباط میشود که استرس فعالیت چراگری زنبورهای عسل برای جمع آوری گرده را کاهش می دهد و زنبورهای تحت استرس تمایل بیشتری به جمع آوری مواد کربوهیدراتی غنی از انرژی دارند و این تغییر در چراگری را برای غلبه بر هزینه های انرژنتیک ناشی از استرس ها انجام می دهد. بطور کلی بازده انرژی در جمع آوری شهد نسبت به گرده بیشتر است.

با توجه به تأثیر استرس ها بر تصمیم کلنی مبنی بر جمع آوری بیشتر شهد نسبت به گرده، قطعا نسبت شهد به گرده ( یا نسبت انرژی به پروتئین) در کلنی از تعادل خارج شده و بر رشد کلنی اثر گذار خواهد بود. این تأثیر از طریق اخلال در تعذیه نوزادان کلنی و همچنین تغذیه زنبورهای خارج شده از سلول می تواند باعث ظهور زنبورهایی در کلنی شود که دارای نقائص رفتاری هستند. بنابراین تغذیه گرده در طول زندگی زنبورهای بالغ ( مخصوصاً روزهای اول پس از خارج شدن از سلول) برای تحمل استرس ها ضروری است.

در شرایطی که کمبود گرده طولانی شود، زنبورهای پرستار تعداد لاروها را کاهش می دهند و تخم و لاروهای جوان را کانیبالیسم ( همنوع خواری ، خوردن تخم و لاروهای جوان) میکنند.

یکی دیگر از اثرات استرس ها بر چراگری گرده ، تأثیر بر ظرفیت چراگری است. در زنبورهای تحت استرس سفرهای چراگری زنبورعسل برای جمع کردن گرده، 30% طولانی تر بوده و این باعث شده تا استرس ها اثر منفی بر ظرفیت چراگری کلنی داشته باشند.

در مطالعات قبلی مشخص شده که درجه حرارت قفسه سینه در حین پرواز در هنگام جمع آوری منابع مختلف، متفاوت است. این میزان به ترتیب در گرده> شهد > آب است. این تفاوت در درجه حرارت قفسه سینه، مرتبط با نرخ متابولیک ( سوخت و ساز) پرواز است، که نشان داده شده نرخ متابولیک در زنبورهای چراگر گرده نسبت به زنبورهای چراگر شهد، 10% بیشتر است. به نظر می رسد زنبورهایی که درگیر استرس ها هستند زمان بیشتری را در سفرهای جمع آوری گرده صرف می کنند، زیرا نیاز انرژی بیشتری دارند. افزایش مدت زمان پرواز چراگری می تواند منعکس کننده زمان بیشتر استراحت نسبت به سایر تغییرات در ویژگی های پرواز باشد.

با توجه به نتایج این تحقیقات یکی از راهکارهای مناسب در مدیریت کلنی های درگیر با استرس ها، توجه و تأمین نیاز پروتئینی کلنی از طریق گرده یا مکمل ها و جانشین های گرده است.

تهیه کننده: مهندس اسماعیل غفوری